Ο Τζίγκορο Κάνο γεννήθηκε στις 28 Οκτωβρίου του 1860, στο Μικάγκε, της Επαρχίας Χιόγκο. Η οικογένειά του ήταν εύπορη –ήταν ποτοποιοί και κατασκεύαζαν το εθνικό ποτό της Ιαπωνίας, το σάκε– κάτι που εξασφάλισε στον Κάνο μια καλή εκπαίδευση από πολύ νωρίς. Έμαθε ξένες γλώσσες (αγγλικά και γερμανικά), κάτι πολύ σπάνιο για τους Ιάπωνες της εποχής εκείνης, και το 1877, ξεκίνησε τη μελέτη του στις πολεμικές τέχνες, ενώ παράλληλα σπούδαζε στο Αυτοκρατορικό Πανεπιστήμιο του Τόκιο. Το 1881 αποφοίτησε από το πανεπιστήμιο, με πτυχίο στη Φιλολογία, στα Οικονομικά και στις Πολιτικές Επιστήμες και ξεκίνησε την ακαδημαϊκή και διδακτική του καριέρα, όμως η ανησυχία για τις πολεμικές τέχνες δεν τον εγκατέλειψε και συνέχισε να ασχολείται με αυτές, τόσο ως μαθητής όσο και ως εκπαιδευτής, παράλληλα με την καριέρα του.

Ο Κάνο μελέτησε βασικά δύο σχολές Τζουτζούτσου, την Τέντζιν Σίνγιο Ρίου και την Κίτο Ρίου, από τις οποίες άντλησε πολλά στοιχεία που βλέπουμε ακόμα και σήμερα στο σύγχρονο Τζούντο. Αν και, καταρχάς, το ενδιαφέρον του για τις πολεμικές τέχνες υποκινήθηκε από την ανάγκη για αυτοάμυνα –όταν ήταν έφηβος πολύ συχνά αποτελούσε στόχο των πιο μεγαλόσωμων παιδιών– η αντίληψή του περί εκπαίδευσης, η οποία διαμορφώθηκε και μέσα από τις σπουδές του, τον έκανε να δει την ανάγκη για ένα πιο ολοκληρωμένο σύστημα -όχι μόνο ένα σύστημα πάλης αλλά και ένα σύστημα φυσικής αγωγής που θα στηριζόταν στην επιστημονική γνώση, με το οποίο θα μπορούσε να ασχοληθεί ο καθένας και θα επέτρεπε την ολοκληρωμένη καλλιέργεια του ατόμου.

Όπως αναφέρει και ο ίδιος, αυτό που ένοιωθε ότι «έλειπε» από τις σχολές με τις οποίες ασχολήθηκε ενεργά αλλά και από αυτές που μελέτησε ακαδημαϊκά, ήταν κάποια βασική θεωρητική αρχή που να ενώνει τις τεχνικές –γεγονός λογικό, καθώς κάθε σχολή προσέγγιζε την έννοια της αυτοάμυνας με τον δικό της τρόπο. Επίσης, οι περισσότερες σχολές δίδασκαν την ύλη τους με βάση τα Κάτα (ένα σύστημα εκμάθησης των τεχνικών στο οποίο οι επιθέσεις και οι άμυνες ήταν προδιαγραμμένες). Αυτό συνέβαινε επειδή οι τεχνικές τους ήταν υπερβολικά επικίνδυνες για να χρησιμοποιηθούν σε ελεύθερο αγώνα, όπως είναι οι αγώνες του σημερινού Τζούντο. Ο Κάνο, έχοντας ήδη διαμορφώσει μια αντίληψη σχετικά με την εκπαίδευση, και σαφώς επηρεασμένος από το πνεύμα της εποχής του (άνοιγμα προς τη Δύση, επιστημονική σκέψη κ.λπ.), κατέληξε σε δύο αρχές οι οποίες μελλοντικά απετέλεσαν την θεωρητική βάση του Τζούντο. Είναι οι Αρχές της «Χρήσης της Ενέργειας με τον Αποτελεσματικότερο Τρόπο» και της «Αμοιβαίας Ωφέλειας», η οποία αργότερα έγινε ο θεμέλιος λίθος των ελπίδων του για μία παγκόσμια κοινωνική αρμονία.

Το Κόντοκαν, η σχολή του Τζίγκορο Κάνο, ιδρύθηκε το 1882 και από τότε αρχίζει στην πραγματικότητα και η ιστορία του Τζούντο, μια ιστορία που οφείλεται κατά κύριο λόγο στον ίδιο τον Κάνο και στις προσπάθειές του να υποστηρίξει το σύστημά του (το οποίο ονόμασε «Κόντοκαν Τζούντο»), απέναντι στις κλασσικές σχολές Τζουτζούτσου και να το διαδώσει σε όλη την Ιαπωνία και, αργότερα, σε όλον τον κόσμο. Το πρώτο το πέτυχε με μια σειρά από αγώνες όπου οι μαθητές του κατάφεραν να νικήσουν με το Τζούντο, τους καλύτερους μαθητές αρκετών παραδοσιακών σχολών. Το δεύτερο, με τις πολιτικές του διασυνδέσεις και τα ταξίδια του στο εξωτερικό. Το 1909, έγινε ο πρώτος Ιάπωνας μέλος της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής, παρακολούθησε όλες τις Ολυμπιακές διοργανώσεις από το 1912 ως το 1936, ως μέλος της Δ.Ο.Ε. και κατέβαλλε κάθε προσπάθεια να γίνουν στην Ιαπωνία οι Ολυμπιακοί Αγώνες του 1940 και στους Αγώνες αυτούς να συμπεριληφθεί και το Τζούντο. Οι Αγώνες δεν έγιναν, λόγω του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, και θα περνούσαν πάνω από 35 χρόνια μέχρι το Τζούντο να γίνει τελικά Ολυμπιακό Αγώνισμα. Ο Τζίγκορο Κάνο δεν έζησε δυστυχώς για να δει την εξέλιξη αυτή. Πέθανε στις 4 Μαΐου του 1938, καθώς επέστρεφε από μια συνάντηση της Δ.Ο.Ε. στο Κάιρο.

Ο πόλεμος ανέκοψε την πορεία της εξάπλωσης του Τζούντο, αν και ήδη σε πολλά μέρη του πλανήτη, ο αθλητικός κόσμος είχε ενδιαφερθεί για την καινούργια ιαπωνική πάλη. Στη Βρετανία, στη Γαλλία και στις Η.Π.Α. υπήρχαν δάσκαλοι του Κόντοκαν από τη δεκαετία του ‘10 ή του ‘20, ενώ μετά την ήττα της Ιαπωνίας στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο ανακινήθηκε το ενδιαφέρον για τις πολεμικές τέχνες, κυρίως από τους Αμερικανούς στρατιώτες που έζησαν εκεί κατά την κατοχή. Το 1952, σχεδόν αμέσως μετά τη λήξη της Αμερικανικής κατοχής της Ιαπωνίας, γεννήθηκε η Διεθνής Ομοσπονδία Τζούντο και σιγά-σιγά άρχισαν να δημιουργούνται οι εθνικές και αργότερα οι ηπειρωτικές ομοσπονδίες που υπάρχουν σήμερα. Το Ινστιτούτο Κόντοκαν, η σχολή του Τζίγκορο Κάνο, παρέμεινε ένα ξεχωριστό ίδρυμα έρευνας και ανάπτυξης του Τζούντο και ακόμα και σήμερα αποτελεί τον πιο ισχυρό, ίσως, θεσμό του αθλήματος.

Από όποια πλευρά και αν το δει κανείς, ο Τζίγκορο Κάνο υπήρξε μια μεγαλοφυΐα. Κατάφερε να συνδυάσει την παράδοση της χώρας του στις πολεμικές τέχνες, με τις σύγχρονες εκπαιδευτικές και επιστημονικές μεθόδους και να δώσει σε όλον τον κόσμο ένα καθαρά ιαπωνικό μοντέλο, το οποίο όμως ταιριάζει στον καθένα –απόδειξη γι’ αυτό είναι τα εκατομμύρια ασκούμενων στο Τζούντο ανά την υφήλιο. Αν κάποιος θέλει να δει το Τζούντο σαν μία φυσική δραστηριότητα για να βελτιώσει την σωματική του κατάσταση, μπορεί. Το ίδιο και κάποιος που θέλει να κάνει μια καριέρα πρωταθλητή, κάποιος που αναζητά ένα σύστημα αποτελεσματικής αυτοάμυνας, μια ενεργητική κοινωνική δραστηριότητα ή έναν τρόπο να κατανοήσει τον ιαπωνικό πολιτισμό.

Αυτό που κάνει το έργο του Κάνο αξιοθαύμαστο, ωστόσο, είναι η «ιδεολογία» την οποία εμφύσησε στο δημιούργημά του. Καθώς στόχευε σε ένα εθνικό σύστημα σωματικής αγωγής, ο Τζίγκορο Κάνο ήταν ο πρώτος που μίλησε ανοιχτά για μία μορφή πάλης η οποία θα πρέπει να λειτουργεί βάσει της συνεργασίας και της υποχωρητικότητας και όχι βάσει της σύγκρουσης –ο τζουντόκα χρησιμοποιεί τη δύναμη και την ορμή του αντιπάλου του για να τον εξουδετερώσει– και για ένα άθλημα που, αν και μαχητικό, θα φέρνει κοντά τους ανθρώπους αντί να τους χωρίζει. Οι επιστημονικές μέθοδοι που εφήρμοσε στο σύστημά του, επιτρέπουν στον ασκούμενο να συνεχίσει το Τζούντο μέχρι τα γεράματά του, διατηρώντας όμως και την αποτελεσματικότητά του σαν μέθοδος αυτοάμυνας αν παραστεί ανάγκη. Και αυτό αποδεικνύεται από τα γεγονότα: Η κληρονομιά που άφησε παραμένει σήμερα, 160 χρόνια μετά, ζωντανή και συναρπαστική για ανθρώπους κάθε ηλικίας, φύλου, φυλής και εθνικότητας.

(ΣΗΜ: Το σύντομο βιογραφικό σημείωμα για τον Τζίγκορο Κάνο έχει γράψει ο Ευάγγελος Παπαδημητρίου.)